مشاهده عکس بزرگتر

سکه های عرب - ساسانی (كمياب)
تخفیف ویژه

نوع محصول جدید

این محصول در انبار موجود نیست

وقتی این محصول موجودی داشت ، به من اطلاع بده

ثبت هشدار

کد محصول: 60020

نوشتن نقد برای این محصول

توضیحات

سکه شناسی از علوم کمتر شناخته شده اي است که می تواند راه گشاي بسیاري از ابهامات تاریخی باشد. در

بسیاري از موارد، نبود منابع دست اول و نه چندان روشن ، شناسایی دوره هاي مهم تاریخی را دشوار و گاهی

ناممکن می کند.

یکی از این مقاطع مهم ، دوره ي موسوم به فترت یا دوران گذار از سقوط ساسانیان تا برآمدن حکومت

اعراب مسلمان بر ایران است. به نخستین سکه هایی که در این مقطع زمانی و با ورود اعراب به ایران ضرب

گفته می شود. « عرب – ساسانی » شده اند اصطلاحاً سکه هاي

اهمیت سکه شناسی عرب - ساسانی آن چنان زیاد است که تکمیل کننده ي سکه شناسی ساسانی و مدخلی

مهم براي ورود به سکه شناسی اسلامی است. براي نمونه، شناسایی بسیاري از ضرابخانه هاي سکه هاي

ساسانی تنها با بررسی سکه هاي حاکمان عرب - ساسانی امکان پذیر شده است. هم چنین حکم رانی حدود

شصت حاکم و والی که نامشان بر سکه هاي عرب - ساسانی آمده و تعیین جغرافیاي تاریخی و محدوده ي

حکومتی آن ها، اهمیت و جذابیت این موضوع را افزون می کند.

اهمیت دیگر سکه شناسی عرب – ساسانی، کمک به بازشناسی نام برخی از حاکمان گمنام عرب است که

نامشان تنها بر سکه ها دیده شده است. به عبارت دیگر، نام شماري از حاکمان در هیچ یک از منابع مکتوب

گزارش نشده و تنها سند در بازشناسی نام، قلمرو و زمان حکومت ایشان، سکه هایشان هستند.

سکه هاي عرب – ساسانی، چند ویژگی شناخته شده و مهم دارند؛ نخست آن که نقوش واپسین سکه هاي

،« لله » ،« بسم الله » ساسانی، هم چنان بر آن ها تداوم یافته و تنها کلمات کوفی و شعارهاي اسلامی همانند

و شهادتین، به کناره ي این سکه ها افزوده شده است. این شیوه ي سکه زنی توسط « لله الحمد » ،« ربی الله »

اعراب تا میانه ي دهه ي نهم هجري ادامه یافت.

با توجه به پژوهش هاي نوین، باید تعریف تازه اي از نخستین سکه هایی که به دست اعراب ضرب شده،

ارائه شود. به سبب یورش اعراب مسلمان به ایران که با پیروزي گام به گام آن ها بر سپاه یزدگرد سوم همراه

بود، سکه زنی و فعالیت ضرابخانه ها، موقتاً مختل و گاه تعطیل شد. با گشایش شهرهاي بیش تر به دست

اعراب و پاگرفتن آنان در فتوحات تازه، نیاز به سکه زنی براي گذران امور مالی به ویژه حقوق دهی سپاهیان

هر چه بیش تر احساس می شد. بنابراین ضرابخانه ي شهرهایی که به دست اعراب افتاده بود به سرعت و با

مشارکت ایرانیان دوباره راه اندازي شد. این سکه ها بدون تغییر، با نام یزدگرد ضرب می شدند. سال ضرب

بیش ترِ آن ها برابر با آخرین سال پادشاهی یزدگرد سوم یعنی سال بیست یزدگردي است. تاریخ ضرب ثابت

براي ضرب سکه هاي یزدگرد تا چند سال ادامه داشت. هر چند، سکه هاي یزدگرد ،« منجمد » یا اصطلاحاً

سوم با سال بالاتر از بیست هم دیده شده است.

هم زمان سکه هایی با نام خسرو، بدون نوشتار کوفی، کم و بیش تا مدت ها در برخی از شهرهاي فارس،

کرمان و خوزستان ضرب شده است. این سکه ها احتمالاً به دست گروه هاي شورشی، با تمایلات و

گرایشات ایرانی ضرب گردیده است. بنابراین بر بسیاري از نخستین سکه هایی که در دوره ي چیرگی اعراب

ضرب شده اند، هیچ گونه نشانه یا نوشتار کوفی دیده نمی شود.

نخستین سکه هاي عرب - ساسانی با افزون شدن شعائر و کلمات کوفی بر کناره ي سکه هاي یزدگرد سوم،

آورده شد. محل ضرب بیش تر این « جید » و « بسم الله » ضرب شد. بر حاشیه ي این سکه ها نوشتار کوفی

31 هجري است. به نظر می آید / سکه ها سیستان و چند شهر کرمان با سال ضرب بیست یزدگردي برابر با 2

تاریخ بیست یزدگردي براي مدتی بر نخستین سکه هاي عرب - ساسانی به صورت ثابت استفاده می شده

است. پس از مدت کوتاهی و گاه هم زمان، ضرب سکه هاي عرب - ساسانی با نام خسرو با شعا ئر کوفی بر

کناره ي آن ها آغاز شد. اندك اندك نام خسرو جاي نام یزدگرد را بر نخستین سکه هاي عرب - ساسانی

گرفت. اوج ضرب سکه هاي عرب _ ساسانی با نام خسرو، نیمه ي دهه ي بیست تا اواخر دهه ي سی

بود. ضرب سکه ها با « بسم الله ربی » و « بسم الله » ، یزدگردي است. متداول ترین شعارهاي حاشیه ي این سکه ها

نام خسرو، هم زمان با ضرب دیگر سکه هاي حاکمان عرب، کم و بیش تا اواخر دوره ي عرب - ساسانی به

ویژه در سیستان ادامه یافت.

نخستین سکه ها با نام حاکمان عرب، در زمان عبدالله بن عامر و معاویه بن ابوسفیان ضرب گردید. از این

پس، نام بیش تر حاکمان عرب با خط پهلوي به جاي نام خسرو نگاشته شد. هر چند در موارد خاص همانند

سکه هاي حجاج بن یوسف و عبدالرحمان بن محمد، نام حاکم به کوفی هم بر سکه ها آورده شد. در این

سکه ها هم چنان نقوش سکه هاي خسرو دوم حفظ شد. اما در مواردي ویژه، همانند برخی از سکه هاي بشر

بن مروان، یزید بن مهلب و عبدالملک بن مروان شاهد نوآوري و تغییر نقش پشت سکه ها هستیم.

پرکارترین ضرابخانه هاي سکه هاي عرب - ساسانی در شهرهاي ایالاتی چون فارس، کرمان و سیستان جاي

داشتند. واپسین سکه هاي عرب - ساسانی در سال 86 هجري توسط مسمع بن مالک در سیستان ضرب شد.

شناسایی و تفکیک مبادي تاریخ گذاريِ سکه هاي عرب – ساسانی نیز از مباحث مهم در بررسی و شناخت

هر چه بیش تر سکه هاي این دوره است. تاریخ گذاري بر سکه هاي عرب - ساسانی با مبادي گوناگونی انجام

می گرفته است. مهم ترین این مبادي، مبدأ یزدگردي و سپس هجري بوده است. این دو مبدأ، بیش ترین

کاربرد را در سکه هاي عرب - ساسانی داشته اند.

از دیگر مبادي کمتر شناخته شده، تاریخ پسایزدگردي است. مبدأ تاریخ پسایزدگردي، مرگ آخرین شاه

ساسانی، یزدگرد سوم است. بنابراین سال بیست یزدگردي، آغاز تاریخ گذاري پسایزدگردي به شمار می آید.

استفاده از تاریخ پسایزدگردي بر سکه ها چندان مرسوم نبوده و جز موارد محدود در چند شهر فارس، کاربرد

گسترده اي نداشته است.

است که براي نخستین بار در کتاب تاریخ و سکه در « خسروي » از دیگر مبادي تازه شناخته شده، مبدأ

پایان امپراتوري ساسانی ( 1387 ) پیرامون سکه هاي فرخ زاد بیان شد. گاه بر سکه هاي مسین و برخی از

درهم هاي عرب - ساسانی با نام خسرو، تاریخ هاي سال بالا و نامتعارف دیده می شود. این سال ضرب ها با

هیچ کدام از مبادي سه گانه ي شناخته شده هم خوانی نداشته و توجیه نمی شود. مبدأ این گونه تاریخ ها، تقویم

خسروي یا همان سال برتخت نشینی خسرو دوم ( 590 میلادي) است.

مدتی پس از روي کار آمدن عبدالملک بن مروان سیاست هاي مالی جدیدي اعمال شد. در سال 77

با وزن و شکل جدید، بدون « درهم » و در سال 78 هجري، سکه هاي نقره یا « دینار » هجري، سکه هاي طلا یا

تصویر ضرب گردید. اما هم چنان سکه هاي پیشین در چرخه ي داد و ستدها استفاده می شد. کم کم ضرب

سکه هاي عرب - ساسانی بسیار محدود شد و تنها در چند شهر، همانند سیستان، کرمان و جی براي چند

سال دیگر ادامه یافت.

درهم هاي جدید اموي، وزنی حدود 2,8 تا 2,9 گرم داشتند و وزن آنها نسبت به سکه هاي عرب -

ساسانی که حدود 4,1 تا 4,2 گرم بود کم تر شد. گاه این اختلاف وزن باعث می شد تا قسمتی از لبه یا کل

فضاي خالی کناره ي برخی از سکه هاي ساسانی و عرب – ساسانی، بریده و در مبادلات به کار گرفته شود

این سکه ها یا به نیت دزدي از وزن نقره یا به منظور هماهنگ شدن با دیگر درهم هاي اسلامی، اصطلاحاً

می شده و در نتیجه کاهش وزن می یافتند. « دوربر »

در کتاب پیش روي، دوست خوبم آقاي حسین رستگار تلاش کرده است تا با بهره گیري از روش هاي

کارساز و طبقه بندي به روز، درهم هاي عرب - ساسانی را به خواننده معرفی نماید. در این راستا ایشان

نخست با بررسی ضرابخانه ها که مبحثی بسیار مهم در سکه شناسی ساسانی و عرب – ساسانی به شمار

می آید، سعی در مکان یابی درست تر پایگاه هاي ضرب سکه کرده است. هر چند تعیین دقیق شهر _ محل

برخی از ضرابخانه ها امکان پذیر نشده است.

در گام بعدي، نگارنده وارد بحث جدي تري شده و به شخصیت شناسی حاکمان و والیان عرب که از آن ها

سکه یافت شده پرداخته است و سکه هایشان را معرفی می کند. در این بحث گسترده نام بیش از شصت

شخصیت، به ترتیب زمانی شناسایی و بررسی می شود. از آن جا که نام سکه هاي حاکمان عرب، معمولا به

پهلوي است، کار شناسایی نام این حاکمان دشوار می شود. نگارنده در چندین مورد به بازخوانی نام هایی

چالش برانگیز دست می زند و گاه موفق به خوانش برخی از این اسامی می شود.

برتري و امتیاز کتاب پیش رو، تنظیم جدول گسترده اي از ضرابخانه ها و سال ضرب سکه هاي هر حاکم

است که طبیعتاْ نیاز به بررسی و واکاوي شمار بسیاري سکه داشته است. روشن است که این جداول در

آینده، با پیدا شدن گنجینه ها و سکه هاي تازه، کامل تر می گردد. از دیگر نقاط قوت این کتاب، گردآوري

شمار بسیاري از تصاویر سکه هاي متنوع از جهت تاریخ و محل ضرب است که به این اثر، ارزش علمی

سندیت بیش تري بخشیده است.

به هر روي، هیچ اثري بدون ایراد نبوده و این کتاب هم از این قاعده مستثنی نیست. هر چند نقدهایی به

کتاب پیش روي وارد است اما در مقابل بزرگی و حجم اثر، ناچیز است.

نام کتاب:	سکه هاي عرب - ساسانی (بررسی و طبقه بندي نخستین درهم هاي اسلامی)
انتشارات:	پازینه
مولف:	حسین رستگار
تاریخ انتشار:	1395
نوبت چاپ:	اول
قطع کتاب:	رحلی
نوع جلد:	سخت
نوع کاغذ:	گلاسه
تعداد صفحات:	692
قیمت:	850000
شابک:	9786001801129